DAO – jak działają Zdecentralizowane Autonomiczne Organizacje?

DAO jest formą organizacji, która daje użytkownikom kompletnie nowe możliwości jeśli chodzi o zarządzanie strukturami firmy czy stowarzyszenia. Zwolennicy DAO twierdzą wręcz, że radykalnie zmienią one sposób prowadzenia biznesu. Te zdecentralizowane autonomiczne organizacje nie mają głównej siedziby firmy, a tradycyjną hierarchię zastępują płaskimi, rozproszonymi strukturami. Są zarządzane przez posiadaczy kryptowalut i opierają się na regułach, które są automatycznie wymuszane w łańcuchu bloków przy pomocy smart kontraktów. Członkowie takich organizacji używają tokenów zarządzania do głosowania i podejmowania decyzji.

Historia DAO

Vitalik Buterin zapoczątkował ideę DAO już w 2013 roku. W whitepaperze Ethereum opisał potencjalne możliwości takiego rozwiązania, początkowo nazywanego Zdecentralizowaną Autonomiczną Korporacją (DAC). Już 3 lata później, w 2016 roku powstała pierwsza organizacja oparta o blockchain – The DAO. Projekt został zbudowany w sieci Ethereum przez firmę Slock.it. The DAO miało zostać platformą dla VC zainteresowanych inwestowaniem w projekty kryptograficzne. Założeniem konceptu była idea, że każdy posiadacz tokenów DAO będzie mógł głosować na projekty w celu przyznania funduszy. Projekt pozyskał aż 12,7 mln etherów, które w tamtym czasie były warte około 150 milionów USD.

Jednak The DAO nigdy nie udało się wystartować. 17 czerwca 2016 roku hakerowi udało się wykorzystać kilka błędnych linijek kodu, które umożliwiły przeniesienie 3,6 miliona ETH o wartości 70 milionów USD. Na szczęście fundusze zostały przeniesione do ChildDAO i nie można ich było ruszyć przez 28 dni. Dało to społeczności Ethereum czas na naprawienie problemu. To właśnie wtedy zapadła decyzja o hard forku do łańcucha znanego obecnie jako Ethereum i porzuceniu starego blochchaina, Ethereum Classic. Podczas tego wydarzenia programiści ponownie napisali kod, aby włamanie nigdy się nie powtórzyło.

Rozwój The DAO był kontynuowany, jednak nie był już w centrum uwagi. Projekty takie jak DAOstack czy DAOhaus wyciągnęły kluczowe wnioski z oryginalnego DAO, a teraz budują i uruchamiają zdecentralizowane organizacje dla niektórych z największych protokołów DeFi. Boom na zdecentralizowane finanse w 2020 roku przyniósł nową falę zainteresowania DAO, która stanowiła podstawę wielu wiodących projektów.

Jak działają zdecentralizowane organizacje autonomiczne?

Podobnie jak niektóre kryptowaluty starają się zastąpić waluty fiducjarne lub tradycyjne klasy aktywów, DAO oferują alternatywę dla tradycyjnych struktur biznesowych. Niektóre DAO automatycznie egzekwują decyzje, w innych ostateczne działania wykonywane są przez współtwórców lub opłacanych członków zespołu.

Społeczność skupiona wokół konkretnej autonomicznej organizacji może dostosowywać DAO i programować je zgodnie z własnymi celami. Kod DAO jest tworzony w formie inteligentnych kontraktów (smart contracts), co zapewnia pewien rodzaj mechanizmu zarządzania. Wpływ głosu członka może wzrosnąć np. w zależności od kwoty, jaką wniesie do projektu. DAO wykorzystuje możliwości technologii blockchain, by stworzyć organizację, w której kontrola jest rozłożona na uczestników, a nie zbudowana na odgórnej hierarchii. DAO może być postrzegane jako autonomiczna maszyna – zadanie, które ma wykonać, jest określone przez wstępnie napisane smart kontrakty. Przyjrzyjmy się bliżej, jaką przewagę ma DAO w sposobie zarządzania, a także jakie są minusy takiego rozwiązania.

Zalety DAO:

• przejrzystość — głosowanie, decyzje o finansowaniu i inne działania są przejrzyste i widoczne dla każdego zainteresowanego;
• większa siła – członkowie na całym świecie mogą wnieść swój wkład, dzięki czemu DAO może stworzyć bardzo silną i wpływową organizację;
• niższy koszt – koncepcja DAO mocno zakorzeniła się w DeFi (zdecentralizowanych finansach) i obecnie istnieje wiele narzędzi, dzięki którym nie trzeba budować organizacji od zera. Zamiast tego możemy skorzystać z gotowych rozwiązań i dostosować je do potrzeb naszego projektu;
• większe możliwości rozwoju — dopuszczenie do głosu każdego z członków umożliwia zgromadzenie wielu propozycji, a także umożliwia ekspertom inwestowanie w budowany przez nich ekosystem.

Wady DAO:

• płaska struktura – z powodu braku wyraźnego autorytetu lub łańcucha dowodzenia, zdecentralizowane organizacje działają wolniej, ponieważ podejmowanie decyzji zajmuje więcej czasu;
• nieporozumienia – gdy społeczność nie może dojść do zgody, organizacja może doświadczyć rozpadu na mniejsze grupy;
• przewaga w rękach większych graczy – w niektórych DAO posiadacze największej ilości tokenów mają znaczną przewagę w podejmowaniu decyzji – zarządzanie wygląda więc bardzo podobnie do tradycyjnych organizacji;
• niejasne przepisy – ze względu na różniące się od siebie ramy prawne, w niektórych krajach DAO mogą zostać uznane za papiery wartościowe.

Rodzaje DAO

DAO odnotowały duży wzrost zainteresowania w ciągu ostatnich kilku lat. Setki programistów pracowało nad innowacjami technicznymi, ulepszeniami mechanizmów zarządzania i rozwiązaniami do głosowania. Zdecentralizowane organizacje autonomiczne są szczególnie aktywne w branżach kreatywnych, a organizacje tworzą bezgłowe marki modowe czy społeczności filmowe. W wielu przypadkach te kreatywne DAO zachowują jednak element centralizacji. Na przykład, podczas gdy firma produkcyjna Decentralized Pictures umożliwia posiadaczom tokenów głosowanie na krótką listę projektów filmowych w celu zdobycia finansowania, ostateczną decyzję dotyczącą tego, który projekt otrzyma nagrodę, podejmuje komisja jurorów.

Jednym z ciekawych polskich projektów jest Candao, którego zespół ma ambicję zbudować globalny serwis społecznościowy bazujący na DAO. Jego wyróżnikiem mają być benefity przyznawane twórcom dzięki mechanizmowi głosowania.

Inwestycyjne DAO

W ostatnich latach pojawiła się również fala inwestycyjnych DAO, w których posiadacze tokenów głosują, w które projekty zainwestuje ich społeczność. Niektóre z nich, chociażby NeptuneDAO, mają na celu zapewnienie konwencjonalnego finansowania venture capital dla projektów Web3. Inne są tak zwanymi kolekcjonerskimi DAO, które skupiają się na nabywaniu aktywów o wysokiej wartości, między innymi NFT. Być może najbardziej znanym przykładem jest PleasrDAO, organizacja stworzona przez artystkę NFT pplpleasr . Społeczność zgromadziła kolekcję NFT i rzeczywistych obiektów za wielomilionowe sumy. W posiadaniu PleasrDAO znajduje się między innymi pierwsze NFT Edwarda Snowdena i jedyna kopia albumu Wu-Tang Clan, Once Upon a Time in Shaolin.

W marcu 2021 roku grupa 54 nieznajomych, którzy spotkali się na serwerze Discord, założyła BeetsDAO. Zebrali 300 ETH (wówczas ponad 500 000 USD), aby kupić EulerBeats NFT na aukcji OpenSea. Grupa nadal posiada silną pozycję jako społeczność inwestorów artystycznych.

Pod koniec 2021 roku kolekcjonerskie DAO zebrało się w celu licytowania na aukcji pierwszej edycji druku amerykańskiej konstytucji. ConstitutionDAO zdołało zebrać 45 milionów USD, ale ostatecznie zwycięską ofertę złożył prezes Citadel, Ken Griffin. To, co wydarzyło się później, zwróciło uwagę na jedną z kwestii związanych ze zdecentralizowanym zarządzaniem. Projekt, który został utworzony z myślą o jednym konkretnym celu, znalazł się w sprzeczności co do tego, co zrobić w przypadku braku jego osiągnięcia. Ostatecznie ConstitutionDAO zdecydowało się zakończyć działalność i zwrócić środki współtwórcom. Opłaty za gaz Ethereum oznaczały jednak, że zwroty w pewnych przypadkach nie byłyby warte żądania. Był to więc chrzest bojowy dla wielu osób, które po raz pierwszy zgłosiły się do DAO.

Ostatnio organizacje DAO wyszły poza kupowanie dzieł sztuki cyfrowej lub tworzenie projektów online, aby zająć się szerszymi problemami globalnymi. UkraineDAO, założone przez członków rosyjskiego zespołu punkowego Pussy Riot, zebrało 1,7 miliona USD na pomoc humanitarną na Ukrainie, która już od trzech miesięcy walczy z rosyjską inwazją.

Polityka USA

Jednym z wyzwań, przed którymi stoją zarówno nowo powstałe organizacje DAO, jak i firmy planujące zostać DAO, jest złożoność regulacyjna otaczająca ich legalność – potencjalnie potężna przeszkoda w drodze do powszechnej użyteczności. Chociaż nie ma prawa zabraniającego komukolwiek gromadzenia się z innymi online w celu realizacji projektu, sprawy stają się trudne, gdy w grę wchodzą pieniądze. Niektóre DAO wymagają połączeń ze światem rzeczywistym. Potrzebne są np. konta bankowe lub fizyczne aktywa, które funkcjonują poza przestrzenią internetu.

Pod tym względem Wyoming stało się światowym liderem w zakresie prawnego uznawania DAO. W marcu 2021 r. prawodawcy przyjęli ustawę umożliwiającą oficjalną rejestrację DAO w ich stanie. Prawo przyznaje DAO takie same przywileje i obowiązki, jak spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Po wejściu w życie ustawy 1 lipca 2021 roku amerykański CryptoFed, DAO z misją wprowadzenia nowego systemu monetarnego, stał się pierwszym prawnie uznanym DAO w Stanach Zjednoczonych. Jednak nie wszystko poszło gładko. W listopadzie 2021 roku SEC wstrzymała rejestrację natywnych tokenów CryptoFed. Komisja stwierdziła, że organizacja udostępniła “mylące informacje” potencjalnym inwestorom.

Na szczęście polityka wewnętrzna Stanów Zjednoczonych również powoli wkracza w świat DAO. Andrew Yang, były kandydat na prezydenta USA i burmistrz Nowego Jorku, stworzył Lobby3 DAO. Jego celem jest „pokazanie ludziom korzyści płynących ze zdecentralizowanych technologii” w prawdziwym świecie.

Przyszłość zdecentralizowanych organizacji

DAO są czasem określane jako czaty grupowe z portfelem, jednak zdecydowanie umniejsza to skali popularności. Według DeepDAO, platformy zajmującej się śledzeniem analiz DAO we wszystkich sieciach, skarbce DAO posiadają obecnie łącznie około 10 miliardów USD.

Czy DAO zaczną zmieniać sposób, w jaki firmy działają i pozyskują pieniądze? Teoretycznie każdy może zostać członkiem takiej organizacji, oddawać swój głos i wpływać na przyszłość przedsięwzięcia. Entuzjaści wierzą, że technologia stojąca za DAO będzie się wciąż rozwijać. Obecne trendy obejmują anonimowość, postępującą decentralizację i lepsze zachęty do uczestnictwa w tym modelu biznesowym.

Cześć firm podejmuje decyzję o przekształceniu tradycyjnej struktury w DAO. Przykładem jest chociażby ShapeShift, które od marca 2022 roku nie ma kierownictwa wyższego szczebla. Wciąż powstają kolejne ambitne inicjatywy DAO, których działania dążą do konkretnych celów. Firma FriesDAO próbuje wykupić franczyzowe fast foody. W swoich szeregach ma między innymi Kory’ego Spiroffa, byłego wiceprezesa Domino’s Pizza. Niektóre DAO mają cele, które dosłownie wykraczają poza nasz świat – MoonDAO chce wysłać niektórych swoich członków w kosmos.

Bardzo możliwe, że niebawem będziemy świadkami powstawania DAO praktycznie w każdym celu. Ta nowoczesna struktura organizacyjna pozwala ograniczyć zbędną biurokrację i pomaga w prosty sposób jednoczyć się ludziom ze wspólną wizją.