Cyberbezpieczeństwo w świecie kryptowalut (i nie tylko). Jak zadbać o bezpieczeństwo w sieci i nie dać się oszustom?

Internet jest dziś fundamentem naszego życia, co pokazuje ilość spraw, które każdego dnia załatwiamy online. Sieć to nie tylko wygoda i ocean możliwości, ale także spore zagrożenie. To właśnie z tego powodu cyberbezpieczeństwo jest tak istotną kwestią naszej codzienności. Co to jest cyberbezpieczeństwo, na czym ono polega i jak dbać o bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni?

Cyberbezpieczeństwo - co to i na czym polega?

Mianem cyberbezpieczeństwa określamy ogół technik, procesów i praktyk, które stosowane są w celu ochrony sieci informatycznych, urządzeń, programów i danych przed atakiem, uszkodzeniem lub nieautoryzowanym dostępem. Definicja przydługa, bo z Wikipedii. Zamiast tego, każdy użytkownik sieci powinien zapamiętać, że cyberbezpieczeństwo jest po prostu zbiorem podstawowych zasad korzystania z internetu. Warto zaznaczyć, że cyberbezpieczeństwo i jego zasady powinny być przestrzegane zarówno przez duże podmioty, jak i zwykłych użytkowników sieci. 

Dziś temat bezpieczeństwa w sieci poruszany jest szczególnie często, ponieważ ilość ataków hakerskich systematycznie rośnie. Warto zaznaczyć, że prekursorami stosowania terminu „cyberbezpieczeństwo" był nie kto inny, jak sławny w technologicznym świecie haker wszech czasów, czyli Kevin Mitnick. Ten zmarły w 2023 roku haker przeszedł na „jasną stronę sieci” odcinając się od swojej kryminalnej przeszłości i edukując i mówiąc, jak ważne i istotne w dzisiejszym świecie jest cyberbezpieczeństwo. 

Krajowy system cyberbezpieczeństwa a bezpieczeństwo prywatne

W polskich realiach krajowy system cyberbezpieczeństwa funkcjonuje jako kompleksowy, państwowy mechanizm ochrony kluczowych usług i infrastruktury, którego zadaniem jest zapewnienie ciągłości działania sektorów takich jak energetyka, transport, zdrowie czy finanse, a także ochrona administracji publicznej i infrastruktury cyfrowej. System ten opiera się na przepisach zawartych w ustawie o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa (m.in. z 2018 roku oraz jej kolejnych nowelizacjach), która implementuje europejskie dyrektywy, takie jak dyrektywa NIS.

W praktyce oznacza to, że operatorzy usług kluczowych oraz dostawcy usług cyfrowych – obejmujący między innymi banki, szpitale, firmy telekomunikacyjne i platformy internetowe – są zobowiązani do wdrażania wysokich standardów bezpieczeństwa, regularnego przeprowadzania audytów oraz zgłaszania incydentów do wyspecjalizowanych zespołów CSIRT, takich jak CERT Polska działający w ramach NASK. Równocześnie system ten koordynowany jest przez odpowiednie ministerstwa (np. Ministerstwo Cyfryzacji, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych czy Ministerstwo Obrony Narodowej) oraz organy państwowe, które w ramach swoich kompetencji monitorują stan bezpieczeństwa i podejmują interwencje administracyjne czy finansowe w razie zagrożeń. Kluczową rolę odgrywa także edukacja i podnoszenie świadomości społeczeństwa, co w Polsce realizowane jest przez liczne kampanie informacyjne i szkolenia, angażujące zarówno sektor publiczny, jak i prywatny.

Współpraca między instytucjami rządowymi, przedsiębiorstwami oraz organami ścigania (np. ABW) ma za zadanie zapewnić szybkie reagowanie na incydenty oraz wymianę informacji zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym, co jest szczególnie istotne w obliczu transgranicznego charakteru zagrożeń cybernetycznych. Taki model, dostosowany do specyfiki polskiego rynku i administracji, podkreśla, że zapewnienie cyberbezpieczeństwa to nie tylko kwestia inwestycji technologicznych, ale również budowania kultury bezpieczeństwa, odpowiedzialności i współpracy na wszystkich szczeblach – od użytkownika indywidualnego po centralne organy państwowe.

Z kolei bezpieczeństwo prywatne, to wszystkie działania, które podejmujesz samodzielnie, aby uchronić się przed cyberatakami. Choć brzmi to dość trywialnie, to właśnie bezpieczeństwo prywatne jest podstawą bezpieczeństwa w sieci.

Jak dbać o bezpieczeństwo w sieci? Podstawy cyberhigieny

Okej, znasz już ogół, teraz przejdźmy do szczegółów ;) Bezpieczeństwo w sieci zaczyna się od podstawowych zasad cyberhigieny, które pomagają chronić zarówno dane osobowe, jak i firmowe przed zagrożeniami. Przede wszystkim warto stosować silne, unikalne hasła do każdego konta oraz korzystać z menedżera haseł. Niezbędne jest również włączenie uwierzytelniania dwuskładnikowego (2FA), które znacząco utrudnia dostęp do kont osobom niepowołanym.

Regularne aktualizacje oprogramowania i systemów operacyjnych to kolejny kluczowy element - producenci na bieżąco usuwają luki w zabezpieczeniach, które mogą zostać wykorzystane przez cyberprzestępców. Ważne jest także zachowanie ostrożności przy otwieraniu e-maili i załączników od nieznanych nadawców, aby uniknąć phishingu.

Dobrą praktyką jest korzystanie tylko z bezpiecznych sieci Wi-Fi - publiczne hotspoty mogą stanowić zagrożenie, dlatego warto używać VPN-u do szyfrowania połączenia. Cyberhigiena obejmuje również regularne tworzenie kopii zapasowych danych, które mogą uratować informacje w przypadku ataku ransomware lub awarii sprzętu.

W kolejnym kroku warto rozważyć bardziej zaawansowane podejście do bezpieczeństwa, takie jak strategia Zero Trust, która zakłada brak domyślnego zaufania wobec użytkowników i urządzeń.

Strategia Zero Trust

Znasz powiedzenie „nigdy nie ufaj, zawsze weryfikuj”? Jeśli tak, to właśnie tym jest Strategi Zero Trust w wielkim uproszczeniu. Strategia ta zakłada, że żadna osoba ani urządzenie nie powinno być automatycznie uznawane za godne zaufania - nawet jeśli znajduje się wewnątrz firmowej sieci. Zamiast tego, każdy dostęp do zasobów musi być ciągle weryfikowany, co minimalizuje ryzyko nieautoryzowanego dostępu i ogranicza potencjalne skutki cyberataków. Dzięki podejściu Zero Trust użytkownicy mogą skuteczniej chronić swoje zasoby przed cyberzagrożeniami.

Cyberberbezpieczeństwo w świecie kryptowalut - jak się chronić?

Kryptowaluty przyciągają nie tylko inwestorów, ale także cyberprzestępców, którzy wykorzystują luki w zabezpieczeniach do kradzieży środków. Aby skutecznie chronić swoje aktywa cyfrowe, warto stosować sprawdzone praktyki cyberbezpieczeństwa.

Przede wszystkim kluczowe jest bezpieczne przechowywanie kluczy prywatnych. Najlepszym rozwiązaniem są portfele sprzętowe (hardware wallets), które przechowują klucze offline, eliminując ryzyko ataków hakerskich. Alternatywnie można korzystać z portfeli programowych, ale należy pamiętać o ich odpowiednim zabezpieczeniu, np. poprzez hasła i uwierzytelnianie dwuskładnikowe (2FA).

Należy także unikać trzymania dużych ilości kryptowalut na giełdach. Platformy te są częstym celem ataków i, choć coraz lepiej zabezpieczone, nie dają takiej kontroli nad środkami jak własny portfel. Warto również sprawdzać adresy stron internetowych, aby nie paść ofiarą phishingu – oszuści często tworzą fałszywe wersje giełd i portfeli, wyłudzając dane logowania.

Kolejnym krokiem jest dbanie o bezpieczeństwo transakcji. Przed wysłaniem środków warto kilkukrotnie sprawdzić adres odbiorcy, a w przypadku dużych kwot – najpierw wysłać niewielką sumę testową.

Najczęstsze rodzaje cyberataków i jak im zapobiegać

Współczesny świat cyfrowych aktywów stwarza wiele możliwości, ale jednocześnie niesie ze sobą zagrożenia w postaci cyberataków. Hakerzy i scamerzy wykorzystują różnorodne techniki, aby wyłudzać dane, przejmować kontrolę nad systemami lub zakłócać ich działanie. Poniżej przedstawiamy najczęstsze rodzaje cyberataków oraz sposoby ich zapobiegania.

Phishing

Phishing to jedna z najpopularniejszych metod oszustwa, polegająca na podszywaniu się pod zaufane instytucje lub osoby w celu wyłudzenia danych logowania, informacji finansowych lub innych poufnych danych. Cyberprzestępcy najczęściej wysyłają fałszywe e-maile, SMS-y lub tworzą spreparowane strony internetowe, które do złudzenia przypominają oryginalne serwisy bankowe, giełdy kryptowalut czy media społecznościowe.

Jak się chronić?

✔ Zawsze sprawdzaj nadawcę wiadomości - jeśli e-mail wygląda podejrzanie, zwróć uwagę na adres, z którego został wysłany. Oszuści często stosują subtelne zmiany w nazwach domen, np. „paypa1.com” zamiast „paypal.com”.
✔ Nie klikaj podejrzanych linków - zanim klikniesz, najedź kursorem na link i sprawdź, czy prowadzi do prawdziwej strony.
✔ Używaj uwierzytelniania dwuskładnikowego (2FA) - nawet jeśli haker zdobędzie twoje hasło, bez drugiego składnika uwierzytelnienia (np. kodu SMS) nie będzie mógł się zalogować.
✔ Zgłaszaj podejrzane wiadomości - jeśli dostaniesz podejrzany e-mail, możesz zgłosić go do swojego dostawcy poczty lub instytucji, pod którą podszywa się oszust.

Man-in-the-middle

Atak typu Man-in-the-Middle (jak sama nazwa wskazuje) polega na przechwyceniu komunikacji między dwiema stronami bez ich wiedzy. Może się to zdarzyć np. w niezabezpieczonych sieciach Wi-Fi, gdzie haker przechwytuje dane przesyłane między użytkownikiem a serwerem, np. loginy i hasła do kont bankowych. 

Jak się chronić?

✔ Unikaj publicznych sieci Wi-Fi - jeśli musisz z nich korzystać, używaj VPN-a do szyfrowania połączenia.
✔ Sprawdzaj certyfikaty SSL stron internetowych - witryny, na których podajesz swoje dane, powinny mieć kłódkę w pasku adresu i zaczynać się od „https://”.
✔ Korzystaj z bezpiecznych aplikacji do komunikacji - wybieraj takie, które stosują end-to-end encryption (np. Signal, WhatsApp).

Deepfake i oszustwa z użyciem AI

Deepfake to technologia wykorzystująca sztuczną inteligencję do tworzenia realistycznych, ale fałszywych obrazów, wideo i nagrań głosowych. Może być używana do oszustw, np. podszywania się pod znane osoby, manipulowania informacjami czy wyłudzania pieniędzy poprzez spreparowane rozmowy telefoniczne.

Jak się chronić?

✔ Zachowaj sceptycyzm wobec treści w internecie – jeśli wideo lub nagranie wydaje się niewiarygodne, sprawdź je w różnych źródłach.
✔ Weryfikuj tożsamość rozmówcy – jeśli ktoś twierdzi, że jest twoim przełożonym i żąda natychmiastowego przelewu, skontaktuj się z nim inną drogą, aby potwierdzić autentyczność prośby.
✔ Monitoruj swoje dane w sieci – regularnie sprawdzaj, czy ktoś nie wykorzystuje twoich zdjęć lub nagrań w podejrzany sposób.

DDos

Atak Distributed Denial of Service (DDoS) polega na zalewaniu serwera ogromną ilością fałszywych żądań, co prowadzi do jego przeciążenia i uniemożliwia działanie usługi. Takie ataki często wymierzone są w firmy, instytucje finansowe lub serwisy internetowe.

Jak się chronić?

✔ Korzystaj z usług ochrony DDoS - specjalistyczne rozwiązania, takie jak Cloudflare czy Akamai, mogą pomóc filtrować niepożądany ruch.
✔ Monitoruj ruch w sieci - szybkie wykrycie anomalii pozwala na szybką reakcję i ograniczenie skutków ataku.
✔ Segmentuj infrastrukturę IT - podzielenie systemów na mniejsze części zmniejsza ryzyko całkowitego unieruchomienia usług w przypadku ataku.

Malware

Malware to ogólne określenie na złośliwe oprogramowanie, które może infekować komputery i urządzenia mobilne. Do najczęstszych rodzajów należą wirusy, trojany, spyware (oprogramowanie szpiegujące) i keyloggery (rejestratory klawiatury).

Jak się chronić?

✔ Nie pobieraj plików z nieznanych źródeł - szczególnie jeśli są to załączniki e-mailowe lub pliki z niesprawdzonych stron.
✔ Zainstaluj i aktualizuj oprogramowanie antywirusowe - dobry program antywirusowy może wykryć i zablokować malware zanim wyrządzi szkody.
✔ Regularnie aktualizuj system i aplikacje - luki w oprogramowaniu często są wykorzystywane do infekcji urządzeń.

Ransomware

Ransomware to rodzaj złośliwego oprogramowania, które szyfruje pliki na komputerze ofiary i żąda okupu za ich odszyfrowanie. Ataki te często dotykają firm, instytucji publicznych, ale także zwykłych użytkowników.

Jak się chronić?

✔ Regularnie twórz kopie zapasowe - najlepiej na zewnętrznych nośnikach lub w chmurze, która nie jest połączona na stałe z komputerem.
✔ Nie otwieraj podejrzanych załączników i linków - ransomware często rozprzestrzenia się przez e-maile phishingowe.
✔ Używaj aktualnego oprogramowania antywirusowego - wiele nowoczesnych programów potrafi wykryć i zablokować ransomware przed jego aktywacją.
✔ Nie płać okupu - nie ma gwarancji, że hakerzy rzeczywiście odszyfrują pliki, a uiszczona opłata tylko zachęca ich do dalszej działalności.

Jak rozpoznać cyberatak i jak zareagować?

Rozpoznanie cyberataku na wczesnym etapie może zapobiec poważnym konsekwencjom - to właśnie dlatego tak istotna jest wiedza o tym, czym jest cyberbezpieczeństwo. Objawy, na które warto zwrócić uwagę, to m.in. nieoczekiwane zmiany w systemie, spowolnienie działania urządzeń, nietypowe e-maile lub wiadomości z linkami, a także nagłe prośby o podanie danych logowania. Jeśli podejrzewasz, że padłeś ofiarą ataku, natychmiast odłącz urządzenie od sieci, zmień hasła, zeskanuj system oprogramowaniem antywirusowym i zgłoś incydent odpowiednim służbom (np. CERT Polska, administratorowi sieci lub bankowi w przypadku oszustwa finansowego). Szybka reakcja może pomóc w ograniczeniu strat i zapobiec dalszym zagrożeniom.