Czym jest cyberbezpieczeństwo i dlaczego jest tak ważne?

Internet jest dziś fundamentem naszego życia, co pokazuje ilość spraw, które każdego dnia załatwiamy online. Sieć to nie tylko wygoda i ocean możliwości, ale także spore zagrożenie. To właśnie z tego powodu cyberbezpieczeństwo jest tak istotną kwestią naszej codzienności. Co to jest cyberbezpieczeństwo, na czym ono polega i jak dbać o bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni?

Cyberbezpieczeństwo – co to i na czym polega?

Mianem cyberbezpieczeństwa określamy ogół technik, procesów i praktyk, które stosowane są w celu ochrony sieci informatycznych, urządzeń, programów i danych przed atakiem, uszkodzeniem lub nieautoryzowanym dostępem. Definicja przydługa, bo z Wikipedii. Zamiast tego, każdy użytkownik sieci powinien zapamiętać, że cyberbezpieczeństwo jest po prostu zbiorem podstawowych zasad korzystania z internetu. Warto zaznaczyć, że zasady cyberbezpieczeństwa powinny być przestrzegane zarówno przez duże podmioty, jak i zwykłych użytkowników sieci. 

Dziś temat bezpieczeństwa w sieci poruszany jest szczególnie często, ponieważ ilość ataków hakerskich systematycznie rośnie. Warto zaznaczyć, że prekursorami stosowania terminu “cyberbezpieczeństwo” był nie kto inny, jak sławny w technologicznym świecie haker wszech czasów, czyli Kevin Mitnick. Ten zmarły w 2023 roku haker przeszedł na „jasną stronę sieci” odcinając się od swojej kryminalnej przeszłości i edukując z zakresu cyberbezpieczeństwa. 

Hakerzy mają dziś szeroki wachlarz narzędzi do cyberprzestępstw

Cyberbezpieczeństwo nabiera nowego znaczenia w świetle coraz śmielszych ataków hakerskich – które mają miejsce na niespotykaną dotąd skalę. Choć bezpieczeństwo w sieci od ponad 2 dekad pełni istotną kwestię, tak dzisiaj widać to bardziej, niż kiedykolwiek wcześniej. Wszystko z powodu ścisłego powiązania naszego codziennego życia z siecią.

Praktycznie każdy korzysta dziś z internetu przynajmniej raz dziennie. Poczta elektroniczna, bankowość internetowa, systemy CRM w pracy. Te wszystkie miejsca są nieustannym celem hakerów, którzy najczęściej próbują ukraść nie tylko pieniądze (lub kryptowaluty), ale także cybernetyczne złoto XXI wieku, czyli dane osobowe. O tym, dlaczego Twoje dane są dla cyberprzestępców tak cenne, w dalszej części artykułu.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że współcześni hakerzy sprawnie łączą swoje umiejętności i wiedzę z możliwościami narzędzi generatywnej sztucznej inteligencji. To właśnie dzięki temu ich ataki są tak bardzo skuteczne. Niemniej jednak, cyberbezpieczeństwo to przede wszystkim wiedza o podstawowych metodach ataków hakerów oraz zasadach bezpiecznego poruszania się w cyberprzestrzeni. Zdecydowanej większości ataków jesteśmy w stanie zapobiec, pamiętając o zasadach bezpieczeństwa w sieci. 

Dlaczego cyberbezpieczeństwo jest ważne?

Internet jest jednym z motorów napędowych postępu ostatnich dwóch dekad. To dzięki sieci możemy pracować zdalnie, płacić za zakupy szybkim przelewem internetowym, czy grać ze znajomymi online. Internet ma niestety także swoją ciemną stronę, w której bardzo skutecznie ukrywają się hakerzy. Choć cyberprzestępcy wcale nie są nowością, ponieważ istnieli od samego początku internetu, tak ich aktywność i poziom generowanego zagrożenia systematycznie rosną. 

Cyberbezpieczeństwo jest dziś podstawą korzystania z internetu, gdyż niestosowanie się do tych zasad gwarantuje kłopoty. Spore kłopoty. Ignorowanie i bagatelizowanie zagrożenia ze strony cyberprzestępców naraża nie tylko wielkie podmioty i firmy, ale także przeciętnego użytkownika sieci. Zdanie sobie sprawy z istoty cyberbezpieczeństwa jest zatem kluczowe, aby nie narażać się na konsekwencje ataku cyberprzestępców, 

Kredyty gotówkowe, chwilówki, kradzież środków z konta 

Działania hakerów są dyskretne i skuteczne. Ofiary takich ataków najczęściej orientują się dopiero po fakcie, kiedy konsekwencje działań cyberprzestępców są już praktycznie nieodwracalne. To właśnie dlatego cyberbezpieczeństwo i świadomość zagrożenia jest tak istotnym elementem budowania codziennych nawyków w sieci. 

Jednym z najczęstszych sposobów działania hakerów, jest wykradzenie danych osobowych, które następnie służą różnym niecnym celom. Takie dane mogą np. posłużyć do zaciągnięcia pożyczki w internecie. Innym sposobem atakowania “szarego Kowalskiego” jest kradzież środków z konta w konsekwencji wyłudzenia danych logowania do konta bankowego. Cyberprzestępcy są dziś naprawdę kreatywni i przekonujący. 

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że paradoksalnie cyberbezpieczeństwo firm i osób prywatnych jest dziś zagrożone dokładnie tym samym, co 20 lat temu, czyli technikami inżynierii społecznej. Jest to nazwa spopularyzowana przez wspomnianego wcześniej Kevina Mitnicka, czyli jednego z najzdolniejszych i najskuteczniejszych hakerów. Mianem inżynierii społecznej określa się szereg sposobów manipulowania rozmówcą w taki sposób, aby wyjawił hakerowi wrażliwe dane. Co ciekawe, w tych technikach wcale nie potrzeba nowoczesnej technologii, ponieważ wystarcza odpowiednia manipulacja słowem, pewność siebie i zaskoczenie rozmówcy. Wszystkie scamy na wnuczka, to właśnie opanowana do perfekcji inżynieria społeczna. 

Phishing, spoofing, deepfake 

Wśród metod stosowanych przez cyberprzestępców najczęściej wymienia się phishing, czyli sposób na wyciąganie od użytkowników danych wrażliwych. Takie ataki są najczęściej na tyle subtelne, że atakowana osoba nie ma pojęcia o tym, że haker wykrada jej dane. Choć istnieje wiele różnych metod phishingu, tak wszystkie one sprowadzają się do tego, aby wykraść takie informacje jak np. dane logowania w bankach, czy hasła do portfeli kryptowalutowych. Hakerzy coraz częściej wykorzystują smsy lub maile z fałszywymi linkami, które przekierowują do fałszywych stron logowania do banku. 

W tym miejscu warto wspomnieć także o spoofingu, czyli kolejnej metodzie wykorzystywanej przez cyberprzestępców, która udowadnia jak istotne jest zachowanie podstawowych zasad bezpieczeństwa w przestrzeni wirtualnej. 

Spoofing 

Spoofing to kopiowanie numeru telefonu i kradzież tożsamości ofiary. Co więcej, hakerzy wykorzystują dziś narzędzia generatywnej sztucznej inteligencji, aby uwiarygodnić swoje oszustwo. Wyobraź sobie taką sytuacje: słyszysz dźwięk dzwonka, choć pewnie raczej wibracje, bo dziś każdy ma ustawiony tryb cichy w telefonie (dygresja redaktora). Spoglądasz na ekran i wyświetla się numer Twojej mamy. Odbierasz połączenie i słyszysz jej głos. Mama chaotycznie informuje Cię o strasznym wypadku, który spowodowała i konieczności wpłacenia za nią kaucji, aby uniknęła aresztowania. Jeśli nie zachowasz zimnej krwi i dasz się ponieść emocjom, to najprawdopodobniej hakerzy położą swoje cybernetyczne ręce na Twoich pieniądzach. 

W spoofingu hakerzy wykorzystują nie tylko kopiowanie numeru telefonu, ale także głosu swojej ofiary. W dobie generatywnej sztucznej inteligencji i narzędzi pokroju Eleven Labs, sklonowanie głosu jest dziecinnie proste. Z powodu spoofingu i narzędzi AI  konieczna jest odpowiednia edukacja społeczeństwa na temat zagrożeń czyhających nie tylko w cyberprzestrzeni, ale także łączącym się z nią świecie telekomunikacji. 

Deepfake 

Ten rodzaj oszustwa stosowanego przez cyberprzestępców jest najbardziej niebezpieczny, gdyż jest najbardziej wiarygodny. Deepfake to nazwa klipu wideo, w którym zostaje użyty wizerunek i głos konkretnej osoby. Takie deepfake’i jeszcze do niedawna były dość skomplikowane do wyprodukowania. Dziś jednak, dzięki możliwościom oferowanym przez sztuczną inteligencję, ich produkcja jest szybsza i doskonalsza. 

Bolesne przykłady skuteczności deepfake’ów generowanych z AI płyną z całego świata. Wyjątkowo wyrazisty scam, bazujący na tego typu oszustwie, miał miejsce w jednej z firm finansowych z Hongkongu. Pracownik odpowiedzialny za zarządzanie budżetami myślał, że rozmawia ze swoim przełożonym i kolegami z zespołu. Przesłał on więc na podane przez przełożonego konta aż 26 mln USD należących do firmy. Dopiero następnego dnia okazało się, że rozmawiał on nie ze swoim przełożonym, ale z hakerami wykorzystującymi deepfake. 

Jak zadbać o bezpieczeństwo w sieci

Bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni w bardzo dużej mierze zależy od samych użytkowników. Zdecydowana większość ataków udaje się tylko dlatego, że użytkownicy wpadają w sidła zastawione przez cyberprzestępców. Z tego też powodu każdy użytkownik sieci powinien stosować się do tych kilku prostych zasad, które są w stanie uratować zarówno środki, jak i dane wrażliwe przed wykradzeniem. 

Zadbaj o bezpieczeństwo w sieci, stosując się do poniższych praktyk:

• Stosuj silne hasła: Używaj długich, unikalnych haseł zawierających kombinację liter, cyfr i znaków specjalnych. Unikaj używania łatwych do odgadnięcia haseł lub tych, które można znaleźć w słownikach.
  
• Aktualizuj oprogramowanie: Regularnie aktualizuj system operacyjny, przeglądarkę internetową oraz aplikacje, aby zapewnić zabezpieczenie przed lukami w zabezpieczeniach, które mogą być wykorzystane przez hakerów.
  
• Zainstaluj oprogramowanie antywirusowe: Używaj renomowanego oprogramowania antywirusowego i regularnie aktualizuj jego definicje wirusów, aby skutecznie chronić swój system przed złośliwym oprogramowaniem.
  
• Włącz zaporę sieciową (firewall): Upewnij się, że zapora sieciowa jest włączona na Twoim urządzeniu, aby blokować niebezpieczny ruch sieciowy i zapobiegać atakom z zewnątrz.
  
• Unikaj podejrzanych linków i załączników: Bądź ostrożny podczas otwierania linków zawartych w wiadomościach e-mail, w mediach społecznościowych lub na nieznanych stronach internetowych. Unikaj również otwierania podejrzanych załączników, które mogą zawierać złośliwe oprogramowanie.
  
• Szyfruj swoje dane: Korzystaj z narzędzi szyfrowania, aby zabezpieczyć swoje ważne pliki i informacje przed nieautoryzowanym dostępem. Szyfrowanie danych zapewnia dodatkową warstwę ochrony w przypadku kradzieży lub utraty danych.
  
• Używaj bezpiecznej sieci Wi-Fi: Unikaj korzystania z publicznych sieci Wi-Fi, które mogą być narażone na ataki hakerów. Jeśli musisz korzystać z publicznej sieci, użyj wirtualnej sieci prywatnej (VPN) do zabezpieczenia swojej transmisji danych.
  
• Regularnie wykonuj kopie zapasowe: Wykonuj regularne kopie zapasowe swoich danych, aby w razie ataku ransomware lub awarii systemu móc szybko przywrócić utracone pliki.
  
• Bądź świadomy zagrożeń: przechodź regularne szkolenia dotyczące bezpieczeństwa w pracy, jak i w życiu prywatnym. Naucz się rozpoznawać zagrożenia i podejmować odpowiednie środki ostrożności w celu ich uniknięcia.
  
• Monitoruj swoją aktywność sieciową: Regularnie monitoruj swoją aktywność sieciową, aby wykryć podejrzane aktywności lub ataki na wczesnym etapie. Skuteczne monitorowanie może pomóc w szybkim reagowaniu na incydenty i minimalizowaniu szkód.

Ustawa o cyberbezpieczeństwie

Ustawa o cyberbezpieczeństwie została uchwalona przez Sejm RP 5 lipca 2018 roku, zaś 1 sierpnia podpisał ją prezydent RP. Następnie ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw RP 13 sierpnia (Dz.U. 2018 poz. 1560). Ustawa o cyberbezpieczeństwie określa role oraz obowiązki poszczególnych podmiotów krajowego systemu cyberbezpieczeństwa. Chodzi o podmioty, które związane są z obsługą incydentów i działaniami prewencyjnymi. Głównym celem wprowadzonej w 2018 roku ustawy jest zwiększenie i utrzymanie odpowiednio wysokiego poziomu bezpieczeństwa infrastruktury sieciowej, w której skład wchodzą np. systemy teleinformatyczne. Krajowy system cyberbezpieczeństwa obejmuje takie podmioty, jak: 

• operatorzy usług kluczowych, 
• CSIRT MON, 
• CSIRT NASK,
• CSIRT GOV,
• jednostki sektora finansów publicznych, 
• instytuty badawcze, 
• Narodowy Bank Polski, 
• Bank Gospodarstwa Krajowego, 
• sektorowe zespoły cyberbezpieczeństwa, 
• Urząd Dozoru Technicznego, 
• Polska Agencja Żeglugi Powietrznej,
• Polskie Centrum Akredytacji,
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
• spółki prawa handlowego wykonujące zadania o charakterze użyteczności publicznej,
• podmioty świadczące usługi z zakresu cyberbezpieczeństwa,
• organy właściwe do spraw cyberbezpieczeństwa.

Właściwa ochrona cyberprzestrzeni jest niezwykle istotna nie tylko dla bezpieczeństwa poszczególnych obywateli, ale także dla bezpieczeństwa państwa.