Odpowiedzialność za wady kodu przy smart kontraktach cz. I

Jednym z zagadnień, które ważne są dla użytkowników blockchaina, na którym oparto smart kontrakt, jest kwestia odpowiedzialności za sprawne jego funkcjonowanie. Jakie narzędzia prawne mogą mieć osoby inwestujące np. w ICO w razie niepowodzenia zbiórki na etapie końcowym, tj. po ziszczeniu się zdarzeń warunkujących dalszą realizację postanowień umownych? Co wydarzy się, jeśli okaże się, że program został skonstruowany wadliwie? Kto może ponieść ewentualne konsekwencje?

 

 

Jednym z zagadnień, które ważne są dla użytkowników blockchaina, na którym oparto smart kontrakt, jest kwestia odpowiedzialności za sprawne jego funkcjonowanie. Jakie narzędzia prawne mogą mieć osoby inwestujące np. w ICO w razie niepowodzenia zbiórki na etapie końcowym, tj. po ziszczeniu się zdarzeń warunkujących dalszą realizację postanowień umownych? Co wydarzy się, jeśli okaże się, że program został skonstruowany wadliwie? Kto może ponieść ewentualne konsekwencje?

 

Dotychczasowe rozważania władz publicznych ograniczyły się do nałożenia obowiązków związanych z AML lub do wydania ostrzeżeń kierowanych do konsumentów o ryzykach związanych z branżą kryptowalut.

 

Pomiędzy podmiotami korzystającymi ze smart contractów w celu zawierania umów nie ma zaufanej trzeciej strony, lecz program komputerowy. Dane dotyczące niezaprzeczalności zdarzeń na blockchainie są rozproszone. Z tego wynika trudność dokonania „podpięcia” transakcji pod daną jurysdykcję i poddanie ewentualnego sporu pod określony sąd. Niektóre spory konsumenckie mogłyby mieć jurysdykcję w miejscu pobytu podmiotu uprzywilejowanego.

 

Osadzenie smart kontraktu na blockchainie nie może jednak powodować, że nikt nie odpowiada za to, co dzieje się z programem. Istnieje kilka grup podmiotów zaangażowanych w funkcjonowanie systemu. Są to:

 

 – twórcy blockchaina,
 – podmioty udostępniające moc obliczeniową,
 – podmioty wykorzystujące blockchain do tworzenia smart contractów.

 

Twórcy blockchaina mogą poddawać swoje projekty pod licencję open source i w ten sposób próbować uniknąć odpowiedzialności. Prawa autorskie są niezbywalne, ale autorskie prawa majątkowe mogą nie być realizowane dzięki poddaniu programu pod taką licencję.

 

W zależności od typu licencji, często konieczne jest załączenie informacji podanych przez podmiot, któremu przysługują prawa autorskie do programu o tym, że dany program bazuje na określonej licencji i tylko na takich warunkach może być rozpowszechniany, użytkowany i zmieniany. Taka informacja musi pojawić się także, gdy użytkownik zechce rozpowszechnić program zmieniony, ale bazujący na programie typu opensource. Kolejnym elementem często pojawiającym się w treści licencji jest podanie informacji o udzielonej gwarancji albo o zrzeczeniu się jej. Nabycie programu następuje w drodze umowy wzajemnej, zgodnie z którą autor programu udostępnia efekt swojego wysiłku intelektualnego użytkownikowi, a ten, korzystając z programu, poddaje się reżimowi licencji. Łączy się to z obowiązkami nałożonymi na użytkownika, jeśli zechce zmienić kod źródłowy lub rozpowszechniać ten program. Użytkownik także ma obowiązek rozpowszechniania programu wraz ze zmienionym kodem źródłowym, obowiązkowo podaje także datę dokonanej zmiany.

 

Inną koncepcją opisującą nabycie programu jest umowa darowizny. Autor programu (blockchainu, na którym oparty jest smart kontrakt) dokonuje darowizny na rzecz użytkownika, nakładając na niego obowiązki opisane powyżej.
W przypadku naruszenia postanowień licencji, wygasają prawa nabyte na jej podstawie.

 

W licencjach często stosuje się klauzulę abuzywną o braku odpowiedzialności za wady programu „o ile ustawa na to pozwala”. Europejskie systemy nie pozwalają na takie rozwiązania – choć licencja nakazuje rozpowszechnianie takiej klauzuli, nie będzie ona jednak skuteczna. Licencja upoważnia jednak użytkownika do tego, aby – nawet odpłatnie- udzielił gwarancji.

Jeśli nabycie programu zakwalifikujemy jako umowę darowizny, zgodnie z przepisem art. 891 i 892 KC, darczyńca nie odpowie za wady programu, jeśli o nich nie wie. Analizując kwestię odpowiedzialności, warto by wspomnieć o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (art. 449¹ KC). Program nie może być traktowany jak produkt, ale po zamieszczeniu go na nośniku danych, spełnia przesłankę ustawową stosowania przepisu. Roszczenia z tytułu wadliwego programu, a także usterek technicznych nośnika danych można wytoczyć wobec zbywcy nośnika, zgodnie z art. 449 z ind.5 §4 KC.

 

Podmioty udostępniające moc obliczeniową nie odpowiadają za to, co dzieje się na blockchainie. Ich zadaniem jest udostępnienie infrastruktury, w zamian za co uzyskują korzyść, ale w każdej chwili mogą zrezygnować z działalności – odłączyć się od sieci. Nie jest możliwe pociągnięcie do odpowiedzialności tzw. „górników” ze względu na ich rozproszenie po całym świecie. Nie da się ustalić, przeciwko komu wytoczyć roszczenie.

 

Poszukiwanie podmiotu odpowiedzialnego za smart contract to zadanie o tyle utrudnione, że wszystko zależy od technicznych uwarunkowań danego przedsięwzięcia: chociażby to, czy będzie ono osadzone na blockchainie prywatnym, czy publicznym. W następnym opracowaniu przedstawimy dalsze rozważania nad odpowiedzialnością podmiotów zaangażowanych w funkcjonowanie smart contractów – niniejsze jest namową do refleksji.

 

by Kancelaria Adwokacka Mateusz Kara