Euro – kolos na glinianych nogach. Część 5

Poprzednią część naszej opowieści o euro zakończyli na analizie waśni, jakie toczyły się na linii Francja-Niemcy. Jeśli jej nie czytaliście, zachęcamy do lektory; tekst znajdziecie w tym konkretnie miejscu.

Koniec Bretton Woods

De Gaulle niestety przegrał. Nie udało mu się przywrócić standardu złota, zaś Bretton Woods – mimo zadanych ciosów – trzymało się jeszcze na nogach

– zakończyliśmy poprzednią część.

Francuski bohater narodowy ostatecznie odszedł z polityki w pewnej niesławie pod koniec lat 60. Zapewne z satysfakcją oglądałby upadek systemu z Bretton Woods (zmarł w listopadzie 1970 r., więc nie doczekał tego momentu).

Przed 1971 r. europejskie elity żyły swoim marzeniem o stabilizacji, jakie gwarantują im USA. Niestety Amerykanie zaczęli mieć swoje problemy dot. gospodarki i rywalizacji z ZSRR w ramach zimnej wojny. Początkiem lat 70. ten sen okazał się koszmarem.

Kraje europejskie były przyzwyczajone po II wojnie światowej do tego, że ich waluty nie są już oparte na złocie, ale na dolarze i w efekcie ulegają małym odchyleniom kursowym. Gdy w 1971 r. de facto Europa wyleciała ze strefy dolara, kursy walut zaczęły szaleć. O ile wcześniej tę sytuację można było porównać do dość spokojnego rejsu po Dunaju, tak teraz łódki z walutami i europejskimi politykami trafił na szaleńczy nurt dzikiej Amazonki.

Problem był większy, niż może się wydawać. Taka sytuacja mogła prowadzić do wojen walutowych w Europie, a te mogłyby zakończyć się… może nawet sięgnięciem po broń konwencjonalną.

Wąż wychodzi na powierzchnię

W czasie trzęsienia ziemi – a do tego doszło! – na powierzchnię wypełzają węże. Teraz nie było inaczej. Tyle że ten konkretny wąż miał w założeniu stać się zbawcą europejskich elit.

Europa wpadła na pomysł “węża w tunelu”. Chodziło o stworzenie czegoś na miarę “małego Bretton Woods”, czyli pewnej namiastki systemu stałych kursów. Tyle że teraz chodziło tylko o Stary Kontynent. W 1972 r. Francja, Republika Federalna Niemiec, Włochy, Belgia, Holandia, Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Norwegia i Luksemburg zgodziły się wzajemnie regulować wahania swoich walut. By jakoś nazwać ten nowy system wykorzystano właśnie metaforę węża, który pełza w tunelu. Każda waluta miała wąskie pole do wahań na wykresie, co miało ustabilizować kursy.

Jeśli europejscy politycy i ekonomiści myśleli, że tak oto pokazali USA figę, musieli być w szoku już po kilku miesiącach. Węża zaatakował bowiem czarny łabędź. W 1973 r. wystrzeliła w górę cena ropy w dolarach. W efekcie np. Francja – państwo z deficytem handlowym – chcąc pozostać w tunelu dla węża musiała pilnie przyciągnąć kapitał z innych krajów, by finansować swój import netto. Obcy kapitał przyciągały jednak wysokie stopy proc., ale też odstrasza ryzyko, że państwo nie spłaci swoich długów. Mówiąc prościej: by pozostać w tunelu Francja musiała podnieść cenę kredytów i ograniczyć wydatki publiczne. Droższy pieniądz uderzył w interesy francuskich biznesmenów, a to zaś odbiło się bardzo negatywnie na zatrudnieniu i dochodach. Innymi słowy, Francja uderzyła we własną gospodarkę. Nie była jednak w tym sama. Taki sam los spotkał wtedy Wielką Brytanię, Włochy i Irlandię. System węża okazał się dobry, ale dla silnych Niemiec.

To nie koniec problemów. Z kolei porzucenie tunelu oznaczało dewaluacje walut w stosunku do marki RFN. To z kolei sprawiłoby, że ceny samochodów z Niemiec wzrosłyby. To jednak jeszcze mało. Narodowa Służba Zdrowia w Wielkiej Brytanii była oparta na imporcie maszyn, które też teraz mocno by zdrożały.

W efekcie sfrustrowany wąż wyrwał się z tunelu. System europejskiego Bretton Woods faktycznie upadł.

Europejski System Walutowy

W 1978 r. powstał Europejski System Walutowy. Miał być kontynuacją idei węża.

Celami systemu były:

• stworzenie obszaru stabilności monetarnej, która regulowałaby sytuację gospodarczą i polityczną w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej,
• uniknięcie wpływu na gospodarki państw z niską inflacją konkurencyjnych dewaluacji przeprowadzanych przez kraje z wyższą inflacją,
• wprowadzenie zewnętrznego czynnika, który dyscyplinowałby związki zawodowe lub wzmacniał wiarygodność polityki antyinflacyjnej w krajach z wysoką inflacją.

Głównymi elementami były zaś:

• mechanizm kursów walutowych – mający na celu redukcję wahań między kursami walut krajowych wspólnoty europejskiej,
• wspólna waluta ECU – bezgotówkowa, składająca się z koszyka 9 walut krajów EWG,
• mechanizm interwencyjno-kredytowy banków centralnych – sposób dostarczania kredytu krajom mającym trudności z bilansem płatniczym

CDN.