CBDC. Jak działają cyfrowe waluty banków centralnych?

Cyfrowe waluty banków centralnych (CBDC) są coraz gorętszym tematem w przestrzeni finansowej. Banki, instytucje i rządy prowadzą badania i analizy na temat ekonomicznych i technicznych możliwości wprowadzenia nowej formy cyfrowych pieniędzy oraz ich wpływu na politykę monetarną i fiskalną.

Raport Banku Międzynarodowych Rozliczeń stwierdza, że ponad 80% banków centralnych już bada CBDC. Rodzi to pytanie: dlaczego te instytucje są tak zaabsorbowane nowym typem waluty? W tym artykule omówię, czym są CBDC i jakie jest ich znaczenie w cyfrowych gospodarkach. Przyjrzymy się także przykładom kilku krajów, które wdrażają ten typ pieniądza.

CBDC – wyjaśnienie pojęcia

CBDC to skrót od Central Bank Digital Currency, co z kolei oznacza elektroniczną formę pieniądza banku centralnego. Taki typ waluty odznacza się trzema głównymi elementami: jest to pieniądz cyfrowy, dostępny dla wszystkich, emitowany przez bank centralny. CBDC korzystają z tej samej technologii, która leży u podstaw kryptowalut, mianowicie technologii rozproszonego rejestru (DLT). Rządy uznają cyfrowe waluty banków centralnych za prawnie ważny środek płatności. Oznacza to, że każdy może z nich korzystać do płatności, a każdy sprzedawca musi je akceptować.

Jednak dlaczego dany kraj miałby decydować się na emisję CBDC, skoro istnieje waluta fiducjarna?

Dlaczego kraje chcą emitować CBDC?

Rozważanie wprowadzenia cyfrowych walut banków centralnych przez różne kraje na świecie wynika z kilku kluczowych korzyści, które mogą one przynieść.

Po pierwsze, mogą znacznie zwiększyć bezpieczeństwo i efektywność systemów płatniczych. W erze cyfrowej, transakcje finansowe coraz częściej odbywają się w formacie online. Wdrożenie CBDC mogłoby znacznie przyspieszyć te procesy, eliminując konieczność pośrednictwa innych instytucji finansowych i redukując ryzyko błędów lub oszustw.

Po drugie, dla krajów dążących do stworzenia społeczeństwa bezgotówkowego, CBDC są atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych form pieniądza. Cyfrowe waluty, które są bezpośrednio wspierane i regulowane przez rząd lub bank centralny, mogą pomóc w zapewnieniu stabilności finansowej i zaufania publicznego, które są kluczowe dla skutecznego funkcjonowania gospodarki bezgotówkowej.

W kontekście rozliczeń międzynarodowych, wprowadzenie CBDC może przynieść dodatkowe korzyści. Obecnie, transakcje przekraczające granice państw są uzależnione od systemów rozliczeń brutto w czasie rzeczywistym (RTGS), prowadzonych przez banki centralne. Systemy tego typu są powolne i niewydolne, a opóźnienia w transakcjach mogą prowadzić do poważnych ryzyk kredytowych. Cyfrowe waluty banków centralnych, dostępne 24/7, mogą znacznie zmniejszyć te ryzyka, usprawniając jednocześnie procesy przekazywania środków na skalę międzynarodową.

Różne rodzaje CBDC

CBDC są kategoryzowane na dwa różne typy, w zależności od użytkowników docelowych:

Detaliczna Cyfrowa Waluta Banku Centralnego

Detaliczna Cyfrowa Waluta Banku Centralnego (Retail Central Bank Digital Currency) to forma cyfrowej waluty emitowanej przez bank centralny, która jest dostępna dla obywateli i przedsiębiorstw. Jej celem jest ułatwienie codziennych transakcji detalicznych i zwiększenie efektywności systemu płatniczego.

Detaliczne CBDC działa na podobnych zasadach, co tradycyjne pieniądze – ale w formie cyfrowej. Jej użytkownicy mogą przechowywać ją w cyfrowych portfelach i korzystać z niej do dokonywania płatności czy przesyłania pieniędzy tak, jak robią to z tradycyjnymi środkami płatniczymi. Retail CBDC ma zapewnić lepszy dostęp do systemów płatniczych dla osób, które obecnie mają ograniczony dostęp do bankowości. Taka forma pieniądza może potencjalnie zaoferować możliwość wprowadzenia zastosowań stóp procentowych, co otwiera drogę do nowych form zarządzania polityką pieniężną.

Hurtowa Cyfrowa Waluta Banku Centralnego

Hurtowa Cyfrowa Waluta Banku Centralnego (Wholesale Central Bank Digital Currency) jest przeznaczona głównie dla instytucji finansowych, takich jak banki komercyjne. Nie jest bezpośrednio dostępna dla ogółu społeczeństwa.

Wholesale CBDC ma na celu zwiększenie efektywności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości systemów płatniczych hurtowych i transakcji międzybankowych. Pomaga to zminimalizować ryzyko związane z płynnością i ryzyko przeciwnika (counterparty risk), które jest obecne w tradycyjnych systemach płatniczych.

Hurtowa CBDC również działa na podstawie technologii rozproszonych rejestrów, co pozwala na śledzenie i audyt transakcji w czasie rzeczywistym. Dzięki temu banki centralne mogą lepiej monitorować przepływ środków w systemie finansowym. To z kolei może przyczynić się do większej stabilności finansowej.

Kraje eksperymentujące z CBDC

Chiny: Cyfrowy Juan

Bank Ludowy Chin jest jednym z pierwszych banków centralnych, które opracowały CBDC. W 2014 roku powołał specjalny zespół zadaniowy do badania i wdrożenia cyfrowego juana. Projekt nabrał tempa w 2020 roku, kiedy Chiny ogłosiły testowanie prototypu CBDC. Pierwsze testy waluty odbyły się w październiku 2020 roku w dzielnicy Luohu w Shenzhen. Drugi program pilotażowy odbył się na początku 2021 roku w Suzhou.

Szwecja: e-krona

W 2017 roku, najstarszy bank na świecie, szwedzki Riksbank, rozpoczął swój projekt CBDC o nazwie e-krona. Powstanie nowego typu waluty ma na celu zapewnienie solidnej alternatywy na wypadek kryzysu lub niepokojów u dostawców prywatnych usług płatniczych, gwarantując stabilność szwedzkiego systemu płatności.

Bahamy: Sand Dollar

W 2019 roku Bahamy również rozpoczęły swój projekt CBDC pod nazwą Sand Dollar. Został on w pełni wdrożony w październiku 2020 roku. Projekt został zainicjowany w dwóch dystryktach: Exuma i wyspy Abaco. Każdy Sand Dollar stanowi dodatkową cyfrową wersję dolara bahamskiego, który z kolei jest utrzymywany w relacji 1:1 z dolarem amerykańskim. Projekt zapewnia powszechny dostęp do usług finansowych i uregulowanych płatności.

Wschodni obszar Karaibów: DXCD

Wschodni Bank Centralny Karaibów rozpoczął pracę nad projektem CBDC o nazwie DXCD, aby dotrzeć do finansowo wykluczonych części populacji. Jego prototyp jest testowany na Antigui, Barbudzie, Grenadzie, Saint Lucia, St. Kitts i Nevis. Głównym celem DXCD jest stworzenie detalicznego systemu płatniczego dla obywateli bez kart kredytowych, przy jednoczesnym zachowaniu niskich kosztów transakcji.

Wyspy Marshalla: Suweren

W 2018 roku Republika Wysp Marshalla podzieliła się planami uruchomienia CBDC o nazwie Suweren (SOV). Obecnie dolar amerykański działa jako prawny środek płatniczy na wyspie, głównie dlatego, że jej populacja wynosi tylko nieco powyżej 40 000 osób, a koszty druku gotówki przewyższają korzyści. Wyspy Marshalla mają nadzieję, że Suweren zwiększy ich autonomię.

Szacowany wpływ na globalną gospodarkę

Wiele krajów eksperymentuje z CBDC, które są dostępne całą dobę. Te inicjatywy mogą przyczynić się do zwiększenia innowacyjności, efektywności i skuteczności, ale mogą również stanowić zagrożenie dla prywatności i stabilności finansowej. Jednak technologia stojąca za CBDC ma olbrzymi potencjał, jeśli zostanie właściwie wykorzystana i zabezpieczona. To prawdopodobnie będzie największy krok ku cyfrowemu społeczeństwu.

Obawy związane z prywatnością

Pomimo wielu korzyści związanych z CBDC, istnieją również poważne obawy dotyczące prywatności. W przeciwieństwie do transakcji gotówkowych, które są anonimowe, transakcje CBDC mogą być śledzone i rejestrowane przez bank centralny lub inne zainteresowane strony. Takie monitorowanie transakcji może prowadzić do naruszenia prywatności użytkowników i może być wykorzystywane do inwigilacji obywateli.

Niektóre kraje mogą decydować się na różne modele prywatności dla swoich CBDC. Na przykład, model o wysokim stopniu prywatności mógłby oferować funkcje podobne do gotówki, umożliwiając anonimowe transakcje do pewnego limitu. Z drugiej strony, model o niskim stopniu prywatności mógłby wymagać pełnej identyfikacji dla wszystkich transakcji, podobnie jak w przypadku bankowości cyfrowej.

Przewaga kryptowalut nad CBDC

Kryptowaluty oferują kilka istotnych zalet w porównaniu do CBDC, które wynikają z ich zdecentralizowanej natury. W przeciwieństwie do walut emitowanych przez banki centralne, masz pełną kontrolę nad swoimi środkami. Pojawiają się bowiem liczne obawy, że cyfrowe waluty banków centralnych będą programowane w sposób, który będzie określał termin ich wykorzystania czy też narzucał określone wydatki.

Dodatkowo, kryptowaluty mogą oferować większą prywatność niż CBDC. Tyczy się to zwłaszcza tych aktywów, które skupiają się na anonimowości, takich jak Monero czy Zcash. Mimo że nie wszystkie transakcje kryptowalutowe są całkowicie anonimowe, wielu użytkowników ceni je za możliwość przeprowadzania transakcji bez ujawniania swojej tożsamości.