Projekty L2 na sieci Ethereum w opałach? L1 na pierwszym planie.

Ethereum w 2025 roku zaskakuje innowacjami i nagle skręca w nową trasę - zamiast stawiać tylko na Layer 2 (L2), wraca do skalowania swojej głównej sieci (L1). To stawia projekty L2, takie jak Arbitrum, Optimism, Base, zkSync czy Starknet, w trudnym miejscu. Muszą walczyć o użytkowników, płynność i konkurencyjne opłaty, podczas gdy ich tokeny są przewartościowane, a konkurencja, jak Solana czy TRON, odbiera im tort. Jak radzą sobie topowe L2? Czy ich model ekonomiczny daje radę? I jak nowa roadmapa Ethereum zmienia zasady gry?

Ethereum robi zwrot na L1. Co to oznacza dla L2?

Ethereum przez lata mówiło „Rollupy załatwią skalowanie!”. Arbitrum, Optimism czy Base miały być odpowiedzią na wysokie opłaty i wolne transakcje. Ale w 2025 Ethereum Foundation, a dokładnie Dankrad Feist zrzucił bombę mówiąc „L1 musi być centrum ekonomicznym”. Nowa roadmapa, z upgradem Pectra w maju 2025, postawiła na kilka najważniejszych aspektów.

1. Skalowanie L1 - EIP-7251 podnosi limit stakingu z 32 ETH do 2048 ETH, a EIP-6110 przyspiesza aktywację walidatorów do 13 minut. To obniża koszty i przyciąga użytkowników z powrotem na L1.
   
2. Blob space - EIP-4844 (Proto-Danksharding) z 2024 wprowadziło „bloby” danych, które obniżyły koszty dla L2, ale też odciągnęły aktywność z L1. Ethereum chce teraz zwiększyć popyt na blob space, co może pomóc mainnetowi, ale stawia L2 w trudnej pozycji.
   
3. Poprawa UX - Prostsze portfele i tańsze transakcje na L1 mają sprawić, że użytkownicy wrócą na mainnet, zamiast tłoczyć się na L2.

Efekt? L2 muszą konkurować z tańszym Ethereum L1 i innymi graczami jak TRON czy Solana a przy 65 000 TPS, opłaty na tych sieciach trzymają się w okolicach 0,01 USD za transakcję. Dane są brutalne, opłaty w ekosystemie Ethereum spadły z 1,83 mld USD miesięcznie w 2021 do 670,5 mln USD w 2025 roku. Na dodatek Solana (429,1 mln USD opłat w 2025) i TRON (266,4 mln USD) zabierają Etherowi rynek. Za to L2 są na zakręcie i muszą znaleźć sposób, by przetrwać.

Base, czyli król L2 ze wsparciem Coinbase

Base to optimistic rollup uruchomiony przez Coinbase w 2023, oparty na OP Stack. Łączy opłaty poniżej 1 centa z prostym UX, przyciągając retail i DeFi, jak Aerodrome czy Uniswap. W 2025 roku dominuje, generując 67% opłat L2, czyli 37,4 mln USD, z TVL 3,08 mld USD. Od kwietnia 2024 przetwarza ok. 3 mln transakcji dziennie, przebijając Ethereum L1 2,5x! Napędza go szał na memecoiny takie jak Degen czy Brett i wsparcie Coinbase.

To maszynka do onboardingu, łącząca optimistic i ZK-rollupy. Ale Base ma problem, bo za bardzo polega na Coinbase i nie oferuje unikalnej niszy poza „tańszym Ethereum”. W przyszłości może rosnąć dzięki integracji z produktami Coinbase, ale musi znaleźć coś, co wyróżni go na dłużej, bo inaczej zostanie tylko klonem mainnetu.

źródło: Messari

Arbitrum - DeFi z zadyszką

Arbitrum, optimistic rollup z 2021 roku, to król DeFi z GMX i Uniswap, oferujący pełną kompatybilność. Arbitrum One stawia na bezpieczeństwo, a Nova na tanie gry i społeczność. Z TVL (Total Value Locked) 2,7 mld USD i market capem ARB ok. 2 mld USD, to największy L2, ale generuje tylko 15% opłat czyli ok 8,6 mln USD. Upgrade Nitro obniżył koszty o 85%, a Stylus czyli możliwość pisania w Rust, C++ przyciąga deweloperów spoza Solidity.

Arbitrum DAO i protokół BOLD zwiększają decentralizację, co daje mu społeczność jak mało który L2. Ale straty operacyjne na poziomie ok. 126,6 mln USD od startu i przewaga Base to spory problem. Arbitrum stawia na specjalizację i partnerstwa, ale musi przyciągnąć więcej płynności, by nie zostać w tyle.

Optimism - superchain z problemami finansowymi

Optimism, oparty na OP Stack, to optimistic rollup, który wspiera Superchain czyli ekosystem 30 sieci, w tym Base, Mode i Worldchain. Skupia się na prostocie i public goods przez Retroactive Public Goods Funding (RPGF), które rozdało miliony na projekty. Generuje tylko 4% opłat L2 bo ok. 2,1 mln USD, z TVL na poziomie 942 mln USD. OP Stack przyciąga graczy jak Kraken Ink czy Sony Soneium, ale tylko Base daje realne przychody. Partnerstwo z Base kosztowało 118 mln OP (187,7 mln USD), co pokazuje, że sukces jest drogi. Token OP stracił sporo na wartości a aktywność na OP Mainnet maleje. Superchain może ujednolicić płynność, ale Optimism potrzebuje nowych źródeł dochodów, by nie zostać tylko „zapleczem” dla Base.

zkSync - ZK-rollup z potencjałem

zkSync to pierwszy EVM - kompatybilny ZK - rollup, używający SNARKów dla szybkich i bezpiecznych transakcji, z naciskiem na DeFi i płatności. TVL wzrosło do 700 mln USD. Ale airdrop ZK w czerwcu 2024 rozczarował (-50% od początkowej ceny), a TVL wśród ZK-rollupów spadło do 100 mln USD a to daje im czwarte miejsce. Elastic Chain, planowany na 2025, ma zwiększyć skalowalność. zkSync oferuje przede wszystkim szybkość i niskie opłaty, ale custom compiler odstrasza deweloperów, a hype po airdropie wygasł. Żeby się odbić, zkSync musi poprawić UX i przyciągnąć więcej dApps, bo inaczej zostanie w cieniu Arbitrum i Base.

Starknet to ZK-rollup dla odważnych

Starknet to ZK-rollup z językiem Cairo, oferujący ogromną skalowalność (do 100 TPS po Quantum Leap) i quantum-resistant STARKi, idealne dla DeFi i gier. TVL wzrosło z 40 mln USD do 300 mln USD w 2024, z 90 walidatorami i 100 mln STRK w stakingu. Airdrop STRK w lutym 2024 roku też rozczarował i podobnie jak zkSync zaliczył -50% od ceny startowej, ale DeFi rośnie. Starknet planuje rozliczać się na Bitcoinie, co może być game-changerem. STARKi nie wymagają trusted setup, a Cairo daje przewagę technologiczną, ale jego złożoność odstrasza deweloperów przyzwyczajonych do EVM. Pivot na Bitcoina to ryzykowny, ale potencjalnie zyskowny ruch – o ile Bitcoin dostanie soft forki, jak OP_CAT.

Roadmapa Ethereum czy to cios w L2 czy nowa szansa?

Roadmapa Ethereum na 2025, z upgradem Pectra, zmienia dynamikę. EIP-7251 i EIP-6110 obniżają koszty stakingu i przyspieszają walidację, przyciągając użytkowników na L1. Bloby z EIP-4844 zmniejszyły koszty L2, ale też ich przychody. Ethereum chce zwiększyć popyt na blob space, co może pomóc L1, ale dla L2 to walka o przetrwanie.
Ethereum w 2025 roku to jak bolid F1, który na prawdę zwalnia tempa. Po udanym upgradzie Pectra społeczność już patrzy na kolejny krok czyli RISC-V albo Fusaka, czyli połączenie Fulu i Osaki. Ale to nie koniec! Roadmapa Ethereum jest napakowana planami, które mają sprawić, że sieć będzie szybsza, tańsza i gotowa na masową adopcję.

źródło: Messari

RISC-V Virtual Machine (VM)

To pomysł, który może zmienić sposób, w jaki smart kontrakty działają na blockchainie, zwiększyć skalowalność i otworzyć drzwi dla nowych deweloperów. Ale o co chodzi z RISC-V? Dlaczego Vitalik Buterin i ekipa Ethereum o tym szepczą? RISC-V to otwartoźródłowa architektura zestawu instrukcji (ISA), która zrewolucjonizowała świat technologii. W przeciwieństwie do tradycyjnych architektur, jak x86 czy ARM, RISC-V jest darmowa, modułowa i dostępna dla wszystkich – każdy może ją modyfikować bez płacenia licencji.

Vitalik Buterin wspomniał o RISC-V już w 2024 roku na Devconie w Bangkoku, a w 2025 temat nabrał rozpędu. Dlaczego? EVM, choć potężny, ma ograniczenia, bo jest oparty na 256-bitowej architekturze, co utrudnia optymalizację dla nowoczesnych procesorów (64-bitowych). RISC-V oferuje prostotę, mniejsze zużycie zasobów i elastyczność, co może przyspieszyć wykonywanie smart kontraktów, obniżyć koszty gazu i przyciągnąć deweloperów spoza ekosystemu Solidity. To jak wymiana silnika w starym bolidzie na nowszy, lżejszy i bardziej oszczędny.

RISC-V jest zaprojektowany z myślą o minimalizmie, a jego instrukcje są proste, co zmniejsza zużycie zasobów obliczeniowych. W porównaniu do EVM, który wymaga dużych ilości gazu na złożone operacje, RISC-V zdaniem teamu Ethereum Foundation może obniżyć koszty nawet o 20–30%. To kluczowe dla L1, które po Pectrze i Fusace chce być tańsze i szybsze. Dla L2, jak Base czy Arbitrum, oznacza to mniejsze obciążenie przy rozliczaniu transakcji na L1.

Fusaka - co to jest i co wnosi?

Fusaka to kolejny duży hard fork Ethereum, planowany na Q3 lub Q4 2025 (wrzesień–październik, choć może przesunąć się na 2026 z powodu testów). Nazwa łączy „Fulu” (gwiazda w konstelacji Kasjopei, dla warstwy konsensusu) i „Osaka” (miasto w Japonii gdzie odbywa się Devcon). Fusaka buduje na fundamencie Pectry, wprowadzając zmiany, które mają zwiększyć skalowalność i obniżyć koszty, zwłaszcza dla L2, takich jak Base, Arbitrum czy Starknet. Kluczowe elementy to:

1. PeerDAS (EIP-7594) - Peer Data Availability Sampling to rewolucja w zarządzaniu danymi. Zamiast pobierać całe „bloby” danych (wprowadzone w Dencun w 2024), węzły będą sprawdzać tylko ich fragmenty, co zmniejszy wymagania sprzętowe i pozwoli zwiększyć przepustowość blobów z 6 do nawet 48–72 na blok. Efekt? L2 będą tańsze (opłaty poniżej 0,01 USD) i szybsze, co wspiera DeFi, gry i NFT. Vitalik Buterin chce, by testnet Fusaki ruszył zaraz po Pectrze.
   
2. Blob Parameters Only Hardfork (EIP-7892) - umożliwia elastyczne dostosowanie parametrów blobów bez pełnych upgrade’ów, co pozwoli szybko reagować na zapotrzebowanie L2. To kluczowe, bo L2 (np. Base robi 3–5x więcej transakcji niż L1) potrzebują więcej danych.
   
3. Deterministic Proposer Lookahead (EIP-7917) - wstępne planowanie proposerów bloków na kilka epok w przód, co ułatwia L2 optymalizację sekwencjonowania.

Fusaka to krok, który ma pozwolić Ethereum obsługiwać tysiące transakcji na sekundę przez L2, przy zachowaniu decentralizacji. Testy na devnetach (Devnet-1 z 8 EIP-ami, Devnet-2 z dodatkowymi 4) już trwają, ale opóźnienia są możliwe. Jak dobrze wiecie Ethereum słynie z przesuwania terminów bo Pectra miała być w Q4 2024, a wylądowała w maju 2025.

Glamsterdam zaraz po Fusace?

Po Fusace Ethereum Foundation planuje upgrade o roboczej nazwie „Glamsterdam” (od gwiazdy Gloss i Amsterdamu, czyli kolejnego miasta gdzie odbywa się Devcon), wstępnie na koniec 2026. To bardziej odległy plan, ale już budzi emocje. Kluczowy element to:

1. Verkle Trees - zastąpią Merkle Trees, optymalizując zarządzanie stanem sieci. Verkle Trees zmniejszą rozmiar danych potrzebnych do weryfikacji, co obniży wymagania dla węzłów i przyspieszy synchronizację. To krok ku „stateless” Ethereum, gdzie węzły nie muszą przechowywać całego stanu blockchaina.
   
2. Potencjalne skalowanie - Glamsterdam może kontynuować zwiększanie blobów lub wprowadzić kolejne elementy shardingowe, by L2 mogły przetwarzać jeszcze więcej transakcji.

Jakie są drogi dla L2 i jak mogą wyjść z opresji?

L2 są na rozdrożu. Stare sztuczki, jak tokenowe zachęty (Unichain wydało 15,1 mln USD w UNI za 383,8 tys. USD przychodu) czy szerokie partnerstwa, nie działają.

1. Partnerstwa dystrybucyjne, jak Optimism z Base bo wygenerowało aż 74% przychodów, ale koszt był spory... 187,7 mln USD, partnerstwa są drogie i działają tylko dla gigantów, jak Robinhood.
   
2. Specjalizacja to przyszłość jak Hyperliquid, które generuje 70,2 mln USD opłat miesięcznie! Arbitrum Stylus (Rust), World Chain (Proof-of-Personhood) czy Immutable zkEVM czyli gry, które próbują, ale potrzebują płynności i deweloperów.
   
3. Pivot na Bitcoina to może być game changer. Bitcoin L1 nie obsługuje smart kontraktów, więc L2 mają otwartą drogę. Starknet planuje rozliczać się na Bitcoinie, co może przyciągnąć płynność z BTC. Problem? Techniczne bariery, jak brak OP_CAT, mogą opóźnić plany o lata.

Ethereum L2 to typowy rollercoaster i walka w klatce o swoją pozycję. Base dominuje, Arbitrum i Optimism się przepychają, a zkSync i Starknet szukają swojego miejsca. Roadmapa Ethereum (Pectra, blob space, RISC-V) sprawia, że L1 staje się tańsze, odbierając L2 użytkowników. Base zgarnia 67% opłat, ale reszta ledwo zipie, a tokeny są przewartościowane. Fusaka zaś i przyszłe upgrady, jak Glamsterdam, będą miały ogromny wpływ na Layer 2, które nadal są kręgosłupem skalowalności Ethereum więc warto obserwować jak się ten temat rozwija. Śledzić wiadomości na X i obserwować czy Ethereum będzie spełniać swoje obietnice i wprowadzać coraz to nowsze aktualizacje.

Wiele osób narzekało na sieć ETH z powodu wysokich opłat ale czasy się zmieniają i każdy próbuje dopasować się do oczekiwań użytkowników. Dziś Ethereum wypada dużo lepiej niż rok temu ale wszystkie L2 dostały przez to solidny cios. Uważam też, że cały rynek z wyjątkiem Bitcoina przeszedł kilka ciężkich miesięcy i widać to na wykresach dominacji BTC. Jeżeli stopy procentowe w USA w końcu zostaną obniżone, powinno to dać zielone światło wszystkim altcoinom, dominacja BTC zacznie spadać, ETH wróci do gry. A to automatycznie odbije się pozytywnym rykoszetem na całym sektorze L2 i wyniki tych projektów znacznie się poprawią.