Prawo i podatki – cz.VII – Dowód księgowy w przypadku podatnika prowadzącego DG i KPiR obracającego kryptowalutami

 Jednym z podstawowych obowiązków osoby fizycznej wykonującej działalność gospodarczą jest prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów…

 

 

 

 

Temat: Dowód księgowy w przypadku podatnika prowadzącego podatkową księgę przychodów i rozchodów, a zajmującego się kryptowalutami.

Autor: Krzysztof Janas, Biuro Rachunkowe TAXO

 

Jednym z podstawowych obowiązków osoby fizycznej wykonującej działalność gospodarczą jest prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów w tak sposób, który zapewnia:

•  ustalenie dochodu (straty),
•  podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy;

 

Powołany obowiązek wynika z 24a ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 200, z późn. zm., dalej: „ustawa o PIT”). Podatkowa księga przychodów i rozchodów to inaczej księga podatkowa, która musi być prowadzona rzetelnie i w sposób niewadliwy.

 

Rzetelna księga podatkowa to księga, w której dokonane zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. Z kolei za niewadliwą uważa się taką księgę podatkową, która prowadzona jest zgodnie z zasadami wynikającymi z odrębnych przepisów[1], a którymi w odniesieniu do podatkowej księgi przychodów i rozchodów są przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2017 r. poz. 728, z późn. zm., dalej: „rozporządzenie w sprawie KPiR”).

 

Osoba zajmująca się Kryptowalutami jako przedsiębiorca musi zatem prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów.

 

W tym jednak kontekście zwrócić należy uwagę na to, że:

• o ile przepisy § 12-16 rozporządzenia w sprawie KPiR określają, jakie dowody księgowe stanowić mogą podstawę wpisu danego zdarzenia gospodarczego jako kosztu (wydatku) i takich dowodów w praktyce wytworzyć/otrzymać Trader nie jest w stanie;
• o tyle przepisy tego samego aktu prawnego, a dokładniej § 8 i § 19 przewidują nieudokumentowaną (fakturami/rachunkami, a tak jest w przypadku sprzedaży krypto na giełdach) sprzedaż, która może być wpisana do księgi podatkowej w oparciu o dzienny dowód wewnętrzny.

 

Dochodzi zatem, uwzględniając powyższe do pewnego rodzaju paradoksu.

 

Oto bowiem z jednej strony podatnik – poza wyciągami czy listą transakcji z giełdy nie ma innej rzetelnej formy dokumentacji poniesionych kosztów, a zatem miałby nie móc zakwalifikować do kosztów wydatków poniesionych na nabycie krypto – chociaż z drugiej strony ten sam podatnik ma podstawę prawną do tego, aby wytworzyć dowód wewnętrzny będący podstawą ujęcia w prowadzonej księdze zdarzenia generującego przychód.

 

Gdyby przyjąć taki tok rozumowania i wnioski ukazane powyżej, to jeśli w hipotetycznej sytuacji Trader będzie obracał Bitcoinem przez cały miesiąc, generując obrót rzędu miliona złotych, lecz zarabiając na transakcjach dajmy na to 5.000,00 złotych (dochód) to nie mogąc w stosunku do owego miliona złotych obrotu (przychodu) odliczyć odpowiedniej kwoty kosztów, to byłby owy hipotetyczny Trader zmuszony do zapłaty podatku dochodowego nie od kwoty 5.000,00 złotych, ale od kwoty miliona złotych.

 

Na potwierdzenie tego paradoksu wskazać należy na przykładowe indywidualne interpretacje, w których Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (względnie jego poprzednicy prawni w osobie określonego Dyrektora Izby Skarbowej) negatywnie ocenia propozycje podatników, co do form „dokumentowania” w podatkowej księdze przychodów i rozchodów wydatków ponoszonych w celu nabycia kryptowalut:

 

• „Z uwagi na powyższe, dowód, który potwierdza tylko wpłatę pieniędzy z własnego konta bankowego na tzw. portfel (konto na giełdzie) i wypłatę z portfela na konto bankowe, nie odpowiada wymaganiom określonym w cytowanym wyżej rozporządzeniu i nie może stanowić dowodu księgowego, będącego podstawą zapisu w podatkowej księdze przychodów i rozchodów”[2];

• „Natomiast brak jest podstaw do zaksięgowania w podatkowej księdze przychodów i rozchodów poniesionych przez Wnioskodawcę wydatków na zakup kryptowalut w kosztach uzyskania przychodów, na podstawie historii transakcji otrzymywanej z giełdy kryptowalutowej, bowiem ww. rozporządzenie nie przewiduje takiego dokumentu jako dowodu księgowego.”[3]

Należy jednak podkreślić i rozgraniczyć, że czym innym jest prowadzenie księgi podatkowej wadliwej, ale rzetelnej – gdzie owa wadliwość wynika z tego tylko powodu, że ustawodawca nie przewidział w akcie prawnym istnienia kryptowalut i możliwości udokumentowania zdarzeń gospodarczych, które rzeczywiście miały miejsce – zaś odmienną rzeczą jest księga podatkowa zarówno wadliwa, jak i nierzetelna (prezentująca nieprawdziwe informacje). Z takiej natomiast dystynkcji wynikać mogą określone (korzystne moim zdaniem) argumenty w potencjalnych sporach z fiskusem.

 

Organy skarbowe pomijają także w swoich interpretacjach, że w orzecznictwie sądowym wprawdzie ukształtowały się w tym przedmiocie dwa stanowiska, to jednak za dominujące uznać należy pierwsze z nich. Zgodnie z pierwszym z nich zakres obowiązku podatkowego może być określony tylko ustawami podatkowymi, co prowadzi to do wniosku, iż poniesienie wydatku może być udowodnione każdym dowodem (zob. wyrok NSA z dnia 20 kwietnia 2001 r., sygn. akt III SA 3352/99). Drugi z poglądów (mniejszościowy jednak) zakłada, że dokument niemający waloru dokumentu księgowego nie może być podstawą uznania danego wydatku za koszt uzyskania przychodu (zob. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 6 stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Po 1244/08)

 

Co to wszystko oznacza ?

 

To wszystko co zaprezentowane powyżej – a do czego zmierza autor niniejszego tekstu – oznacza, że Trader będący przedsiębiorcą powinien pamiętać, że w obecnym stanie prawnym:

 

a) może prowadzić księgę podatkową rzetelną, uwzględniającą dokonane wydatki na nabycie krypto i uznawać owe wydatki jako koszty uzyskania przychodu;

b) „zmuszony” jest co najwyżej godzić się ze świadomością, że jego księga podatkowa jest prowadzona w sposób wadliwy, czyli niezgodny z przepisami rozporządzenia w sprawie KPiR.

 

Każdorazowo zaś – w przypadku sporu z organem podatkowym – i w przypadku wszczęcia stosownego postępowania podatkowego należy bronić się argumentacją, że wykazane w księgach podatkowych zdarzenia miały rzeczywiście miejsce, a zatem zapisy odzwierciedlają rzeczywisty stan rzeczy, co potwierdzić można dodatkowo wszelkimi możliwymi środkami dowodowymi w myśl w przepisów ordynacji podatkowych. Trzeba bowiem podkreślać i pamiętać, że żadna osoba zajmująca się Kryptowalutami nie zamierza uwzględniać w prowadzonych księgach podatkowych zdarzeń, które nie miały miejsca lub których wartość została zawyżona/zaniżona, a to wszystko w celu uzyskania korzyści podatkowej.

 

W orzecznictwie sądowo-administracyjnym ugruntowany jest pogląd, że uchybienie przepisom z zakresu rachunkowości (czyli np. przepisom rozporządzenia w sprawie KPiR) nie oznacza, że nie został poniesiony koszt podatkowy, albowiem:

•  poniesienie wydatku udokumentowanego wadliwym dowodem księgowym może zostać przecież potwierdzone innymi, niebudzącymi wątpliwości dowodami, a gdy wszelkie inne dane dotyczące transakcji odpowiadałyby rzeczywistości, wydatek taki przy spełnieniu przesłanek z art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f. mógłby stanowić koszt uzyskania przychodu (zob. wyrok NSA z dnia 21 lipca 2011 r., sygn. akt II FSK 1682/10);
•  brak udokumentowania wydatków podatnika w postaci wiarygodnych dowodów może również zostać zastąpiony innymi środkami dowodowymi wskazującymi na rzeczywiste poniesienie wydatków, mierzonych konkretnymi wielkościami środków pieniężnych, które następnie poddać można by formalnej weryfikacji (zob. wyrok NSA z dnia 26 kwietnia 2012 r., sygn. akt II FSK 91/11).

 

 

Podsumowanie.

           

W ostatnim czasie zapadł jeden z pierwszych – korzystnych dla branży kryptowalutowej – wyrok sądu administracyjnego, w którym pochylono się nad problematyką będąca przedmiotem niniejszego opracowania. Mowa tutaj o wyroku WSA w Olsztynie z 9 maja 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 202/18, którego pełny tekst uzasadnienia dostępny jest w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych[4], a którego esencję wyraża następujące zdanie:

 

„Należy zatem dopuścić możliwości dowodzenia faktu poniesienia wydatku za pomocą innych środków dowodowych aniżeli tylko te, które zostały wymienione w przepisach rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Skoro w niniejszej sprawie podatnik, na skutek braku obiektywnej możliwości dokumentowania zdarzeń gospodarczych w sposób przewidziany w przepisach rozporządzenia, w inny sposób rzetelnie udokumentuje poniesienie kosztów uzyskania przychodów, powinien mieć możliwość uwzględnienia tych wydatków w swym rozliczeniu podatkowym”.

 

Autor niniejszego tekstu stoi na stanowisku, że powołany wyrok jest jednym z pierwszych, które ukształtują stosowną (i sensowną) linię orzeczniczą dla sporów, które wyniknąć mogą pomiędzy podatnikami (zajmującymi się krypto), a organami podatkowymi.

 

Potrzebujesz pomocy związanej z księgowością w swojej firmie lub przy obrocie kryptowalut? Nasi eksperci służą swoim doświadczeniem – pomożemy Ci zmierzyć się ze wszelkimi sprawami rachunkowymi. Odwiedź nas na Taxo-ACC.pl  lub znajdź nas na facebooku.

Dla czytelników Bitcoin.pl 5% zniżki na hasło “bitcoin.pl” na usługi związane z rozliczeniem kryptowalut.

Oferujemy również pomoc prawną: kancelariadekstra.pl

 

[1] Stanowi o tym art. 193 §1-3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800, z późn. zm., dalej: „ordynacja podatkowa”).

[2] Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 29.07.2015 r., znak IBPB-1-1/4511-107/15/AB.

[3] Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 02.05.2018 r., znak 0113-KDIPT2-1.4011.258.2018.1.KO.

[4] http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/C07AA79AA3